كمترين لطفي كه مي توان به همسايه ها كرد، اين است كه به آنها آزار نرساند و به حقوقشان دست درازي نكرد. حتما همه با اين جمله موافقند چون بندهاي كتاب قانون هم آن را تاييد مي كند، البته اگرچه نمي توان همه روابط انسان ها را با قانون تنظيم كرد و انتظار داشت هيچ تخلفي از كسي سر نزند، اما آشنايي با حقوق ديگران مي تواند جلوي بسياري از تعرضات و اختلافات را بگيرد.
    برابر قانون، اگر شاخه درخت خانه كسي داخل فضاي خانه يا زمين همسايه شود، بايد از آنجا بازگردانده شود، در غير اين صورت همسايه مي تواند آن را به سمت خانه اي كه درخت در آن مستقر است، بازگرداند؛ اما اگر امكان بازگرداندن شاخه نباشد، همسايه مي تواند آن را از حد خانه خود قطع كند. اين كار نياز به اقامه دعوي و كسب اجازه از دادگاه نيز ندارد. البته در صورت بروز اختلاف مثلاصاحب درخت مدعي شود كه همسايه بيش از حد و حريم خود شاخه درخت را قطع كرده، طرفين حق مراجعه به دستگاه قضايي را دارند.
    برابر ماده 132 قانون مدني، هيچ كس نمي تواند در ملك خود تصرفي كند كه باعث ضرر همسايه شود، مگر تصرفي كه به قدر متعارف و براي رفع حاجت يا دفع ضرر از خود باشد. پس اگر همسايه اي براي رفع حاجت يا دفع ضرر از خود چاهي براي فاضلاب خود حفر كند و اين عمل موجب ضرر همسايه اش شود، مسووليتي متوجه او نيست، به شرط آن كه عمل همسايه براي نوسازي به قصد رفع نياز يا ضرر از خودش باشد و مثلااين عمل گودبرداري با رعايت مقررات شهرداري و نكات ايمني صورت گرفته باشد. طبق قانون اگر اين دو شرط رعايت شود، حتي اگر اين عمل موجب ضرر شخص ديگري شود، مسووليتي برعهده اين فرد نخواهد بود. بديهي است اگر اين عمل بدون در نظر گرفتن نكات ايمني، اصول، مقررات و آيين نامه هاي شهرداري باشد، اين فرد مكلف به جبران خسارت خواهد بود.
    در اين ميان، مستاجران نيز نسبت به همسايه ها تكاليفي دارند؛ به طوري كه اگر مستاجر در ملك اجاره اي اش تصرفي خارج از حد متعارف انجام دهد و موجب وارد آمدن خسارت به مالك ملك مجاور شود، مالك ملك بايد عليه مستاجر اقامه دعوي كند، اما اگر خسارت وارده ناشي از عمل مستاجر نبوده، بلكه ناشي از وضعيت غيرمتعارف ساختمان مورد اجاره باشد، در اين صورت فرد شاكي بايد عليه مالك ملك مورد اجاره، اقامه دعوي كند. در اين ميان، اگر همسايه اي در ملك خود پنجره اي به سمت خانه همسايه ديگر باز كند نيز قانون تكليف اين كار را مشخص كرده است. قانون مي گويد هيچ كس حق ندارد از ديوار خانه خود به خانه همسايه در يا پنجره باز كند، اگرچه ديوار ملك اختصاصي خودش باشد؛ هرچند مي تواند از ديوار اختصاصي خود روزنه يا شبكه باز كند و همسايه حق ندارد او را از اين كار منع كند. البته همسايه در اين حالت مي تواند جلوي شبكه و روزنه ديوار را با پرده اي بپوشاند تا مانع رويت شود. پس اگر همسايه اي مبادرت به ساخت طبقه دوم روي ملك خود كند، به نحوي كه اين ساخت وساز موجب ديد از پنجره يا تراس طبقه دوم به خانه مجاور شود، اين عمل با رعايت موازين و مقررات ساخت وساز منعي ندارد و همسايه مجاور مي تواند جلوي پنجره را ديوار بكشد يا با نصب پرده جلوي ديد آن را بگيرد. در اين ميان، برخي از آپارتمان نشين ها با اين مشكل مواجه اند كه در ساختماني فرسوده زندگي مي كنند، اما يك يا چند نفر از مالكان حاضر به بازسازي ساختمان نيستند كه در اين شرايط نيز قانون راهكارش را ارائه داده است.
    در چنين شرايطي، اگر 3 نفر از كارشناسان رسمي دادگستري تشخيص دهند عمر مفيد ساختمان به پايان رسيده يا به هر علت ديگر ساختمان دچار فرسودگي كلي شده و بيم خطر يا ضرر مالي و جاني در آن مي رود، آن دسته از مالكان كه قصد بازسازي مجموعه را دارند، مي توانند با حكم دادگاه با تامين مسكن استيجاري مناسب براي مالك يا مالكاني كه از همكاري خودداري مي كنند، نسبت به تجديدبناي مجموعه اقدام كنند و پس از پايان عمليات بازسازي و تعيين سهم هريك از مالكان از بنا و هزينه هاي انجام شده، سهم آنها را به اضافه اجاره بهايي كه براي مسكن اجاره اي آنها پرداخت شده از اموالشان برداشت كنند.
    
    معاونت آموزش و تحقيقات قوه قضاييه
    
 برگرفته:روزنامه جام جم، مورخ 19/4/90، صفحه 14 (حقوق)