مهريه نشانه صداقت و صميميت مرد نسبت به همسرش مي باشد و سنتي پسنديده است كه پيامبراكرم(ص) نيز به آن عمل مي كرده است. در روزگار گذشته رسم معمول قراردادن اشياي غيرمنقول از قبيل خانه، زمين و ملك براي مهريه زنان بوده است. اما در روزگار فعلي پول و سكه جاي خود را به اموال غيرمنقول براي اختصاص به مهريه زنان داده است. آن چه كه در هنگام عقد به عنوان بدهي و دين بر گردن زوج قرار مي گيردتا به محض مطالبه زوجه پرداخت شود، به صورت عندالمطالبه است. اما شرطي هم مي تواند با عنوان عندالاستطاعه جزو شروط ضمن عقد باشد و دختر به اختيار مي تواند با آن موافقت كند و آن را بپذيرد و يا مخالفت كند و نپذيرد.

دكتر شيخ الاسلامي به عنوان حقوق دان عندالمطالبه بودن مهريه را در قانون مدني اين گونه تشريح مي كند: مهريه به محض مطالبه زوجه بايد پرداخت شود و به عبارتي در اصطلاح حقوقي «حال» است يعني بدهي كه زوج به گردن گرفته و از نظر فقهي و شرعي بايد بپردازد و اگر از پرداخت آن طفره رفت مي توان از طريق بخش اجرايي ثبت و مراجع قانوني آن را وصول كرد.

وي ضمن اشاره به اين كه با توجه به مهريه هاي سنگيني كه بر عهده مردان گذاشته مي شود و آن ها توان پرداخت را ندارند به زندان مي افتند، اضافه مي كند: با اين اوصاف شرط «هنگام استطاعت» عنوان شد كه پرداخت مهريه از حالت «هنگام مطالبه» به «هنگام استطاعت» تبديل مي شود. اين حقوقدان در مورد اين كه استطاعت فرد چگونه ثابت مي شود؟ مي افزايد: در اين رابطه ملاك اموال مرد است يعني اگر زوجه اثبات كرد كه شوهرش مالي دارد مي تواند از او بگيرد و اگر مرد مالي نداشت و زن نتوانست در محاكم قضايي اموال و دارايي او را اثبات كند به خواسته اش كه گرفتن مهريه است دست نخواهد يافت.

شيخ الاسلامي در ادامه افزود: بايد صبر كنيم تا آيين نامه اي مشخص در اين مورد اعلام شود و نقاط مبهمي كه وجود دارد روشن و روال تشريفات آن مشخص شود تا محاكم،سازمان ثبت و ساير نهادهاي مربوطه تكليف خود را بدانند. اين كه آيا مرد بايد شاهدي بياورد كه استطاعت ندارد كافي است يا مرد تنها ادعا كند كه استطاعت ندارد و زن خلاف آن را ثابت كند و ... همه اين ها از جمله موارد مبهم است و بايد تكليفش مشخص شود.

كارشناس حقوقي با اشاره به اين كه عندالاستطاعه شدن مرد زمان ندارد و با توجه به مهريه هاي سنگين امروزي كه مردها حتي تا آخر عمر هم توان پرداخت آن را ندارند، شرطي كه گذاشته شده نه به ضرر خانم ها نه به نفع آقايان است ولي شرطي است كه پرداخت مهريه را واقعي مي كند، يعني درواقع باعث مي شود كه به نوعي مهريه هاي بالا بي اعتبار شود. به عنوان مثال خانم با خودش مي گويد بهتر است يك آپارتمان ٤٠ميليوني را الان بگيرم اما هزار سكه مهريه نكنم چرا كه استطاعت فعلي مرد همين آپارتمان است ولي هزارسكه را نمي توان گفت كه چه زماني استطاعت پرداختش را پيدا خواهد كرد.

او مي گويد: اين قضيه از اين بابت كه مي تواند مهريه ها را واقعي و به رقم نقد تبديل كند يعني مالي همان جا به زن تعلق مي گيرد نه اين كه پرداخت آن به استطاعت داشتن مرد موكول شود مفيد است . اين حقوقدان علاوه بر محاسن قراردادن شرط عندالاستطاعه، معايب آن را نيز اين گونه بيان مي كند كه اثبات استطاعت مرد كار سختي است و در صورتي كه مرد زرنگي كند و اموالش را به نام خودش نكند و يا استطاعتش را مخفي كند، تا آخر عمر ممكن است مهريه پرداخت نشود. او با اشاره به افزايش پرونده هاي زيادي كه در مورد پرداخت مهريه در مراجع وجود دارد و عده زيادي از آقايان به خاطر بدهي مهريه همسران خود به زندان رفته اند مي گويد: با گذاشتن اين شرط شايد هدف زندان زدايي داشته اند كه افراد به خاطر بدهي مهريه زندان نروند و هدف ديگر نيز واقعي كردن مهريه بوده است كه خانم ها به دريافت مهريه هاي زياد خيلي اميد نداشته باشند. البته زماني كه اين شرط هم مطرح نبود خانم ها خيلي كم مهريه شان را وصول مي كردند.

وي در ادامه مي افزايد: سازمان ثبت در آيين نامه اي مشخص با اطلاع رساني دقيق به زوج و زوجه مي تواند آن ها را متوجه اين قضيه كند كه شروط را با دقت و توجه به آن امضا كنند چرا كه اطلاع رساني دقيق قانون ضروري است تا مشكلي پيش نيايد. به عقيده او اين شرط نبايد باعث نگراني شود چرا كه باعث واقعي شدن مهريه ها مي شود و زن مي داند كه مبلغ بالاي مهريه را به زودي دريافت نمي كند.

او با اشاره به اين كه مهريه وقتي مطالبه مي شود كه در خانواده اختلافي به وجود آمده باشد بنابراين مردها از پرداخت آن طفره مي روند و خانم ها تنها مي توانند شوهرشان را به زندان بفرستند اما وقتي استطاعت مطرح مي شود فقط بايد استطاعت مرد اثبات شود و او به زندان نمي رود، عملا اتفاق خاصي نمي افتد و به نظر من با درنظرگرفتن شرط عندالاستطاعه نه مردها امتياز بيشتري دارند و نه زن ها دچار مشكل مي شوند. فاطمه بداغي نماينده شوراي فرهنگي اجتماعي زنان در قوه قضاييه نيز اين مورد را شرطي خاص كه باعث نگراني زنان شود نمي داند و بيشتر بر روي فرهنگ سازي براي ازدواج و آگاهي دختران و پسران جامعه تاكيد دارد. وي در گفت وگو با خبرنگار ما ضمن تاكيد بر اين مطلب كه زنان نبايد مهريه هاي زياد مطالبه كنند و مردان هم بايد پرداخت آن را دين خود بدانند، مي گويد: مطلبي كه وجود دارد اين است كه عندالاستطاعه شدن مهر آن را در ابهام قرار مي دهد كه چه زماني استطاعت پرداخت آن وجود دارد؟ بايد نقاط مبهم آن روشن شود و علاوه بر اين شرطي است كه طرفين در انتخاب و قبول يا رد آن مختار هستند. در مورد عندالاستطاعه در شروط ضمن عقد، دبيركل جامعه حضرت زينب(س) در گفت وگو با ايلنا مي گويد: پرداخت مهريه با انجام عقد واجب مي شود و مرد بايد آن را بپردازد اما نكته مهم اين است كه اگر مردي دين نداشته باشد و نخواهد براساس حكم شرع مهريه را پرداخت كند، به هيچ عنوان زير بار پرداخت مهريه نمي رود و به شيوه هاي گوناگون از پرداخت آن طفره خواهد رفت. بهروزي مي افزايد: تجربه نشان داده است مرداني كه قصد پرداخت مهريه را ندارند حتي به زندان هم مي روند اما از پرداخت مهريه امتناع مي كنند. وي ادامه مي دهد: زندان رفتن مرد براي زن مهريه نمي شود بنابراين بهتر است با اضافه كردن اين شرط، حداقل استطاعت مالي مردان براي پرداخت مهريه زنان تعيين شود. او با مثبت خواندن اين شرط مي گويد: حداقل تكليف زن و شوهر از ابتدا مشخص مي شود و دغدغه خاطري از بابت پرداخت مهريه وجود نخواهد داشت.

معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه در گفت وگو با فارس درخصوص اضافه كردن ٢ بند «مهريه به صورت عندالمطالبه» و يا «مهريه به صورت عندالاستطاعه» گفت: با توجه به اين كه در حال حاضر در جامعه رقم اختصاص يافته به مهريه ها به صورت تصاعدي بالا مي رود، افزودن اين ٢ بند به شرايط ضمن عقد مي تواند در حل بسياري از مشكلات پيش نيامده مثمرثمر باشد. معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه افزود: افزودن اين ٢ بند مي تواند در انتظام بخشيدن به پايه هاي زندگي يك زوج تاثير بگذارد و تنش هاي موجود در زندگي را كمتر كند.

شهلا كاظمي گفت: وجود مهريه هاي سنگين براي مردي كه فقط اين مهريه را امضا كرده است و هرگز توان پرداخت آن را ندارد، مي تواند باعث تزلزل در انسجام خانواده ها شود. وي در ادامه گفت: بيش از ٩٥ درصد خانواده ها قراردادن مهريه سنگين را براي دخترشان امري مهم تلقي مي كنند و اين رقم مهريه را تضميني براي خوشبختي فرزندشان مي دانند.

وي تاكيد كرد: مهريه بالا هرگز تضمين كننده خوشبختي يك زوج نيست چرا كه آمارها نشان مي دهد خيلي از زندگي ها ظرف مدت زمان كوتاهي و بدون دريافت مهريه اي به پايان رسيده است. كاظمي پور مي افزايد: به جاي رواج مهريه هاي سنگين براي زوجه، مي توان طرحي ارائه كرد كه زوج در طول زندگي مشترك حقوقي را به همسرش اختصاص دهد تا رضايت و اطمينان خاطر در زندگي مشترك براي زوجه حاصل شود.منبع:خراسان

 

------------------------

مهريه مي‌تواند هم عندالمطالبه باشد و هم عندالاستطاعه

اضافه شدن دو شرط در دفترچه‌هاي نكاح باعث ايجاد تعادل مي‌شود

 

يك مستشار دادگاه تجديدنظر با ارزيابي مثبت از اضافه شدن دو قيد عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دفترچه‌هاي نكاحيه‌، پيشنهاد داد كه خانواده‌ها مقدار خاصي از مهريه را كه زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظيم كنند و مابقي را به صورت عندالاستطاعه.

مهدي قلي‌رضايي در گفت‌وگو با خبرنگار حقوقي ايسنا، درباره‌ي اضافه شدن دو شرط جديد به عقدنامه‌ها با محتواي «مهريه به صورت عندالمطالبه مي‌باشد» و «مهريه به صورت عندالاستطاعه مي‌باشد»، عنوان كرد: در قانون و در دفترچه عقدنامه تصريح شده است كه زن به محض وقوع عقد مالك مهريه است و مي‌تواند نسبت به آنچه زوج به عنوان مهريه تعهد كرده است، اقدام قانوني كند؛ اين مهريه ممكن است عين يا وجه نقد باشد يعني كافي است كه ماليت داشته باشد و از لحاظ قانون، خلاف شرع و قانون نباشد.

وي درباره نحوه‌ي مطالبه‌ي مهريه، گفت: آنچه در بين مردم در اين خصوص مشهور بود عندالمطالبه بودن است يعني اين‌كه در عقدنامه‌هاي قبلي اين وصف آمده بود كه مهريه تا اين ميزان بين زوجين تعيين شده است و زوجه هر زماني كه بخواهد مي‌تواند آن را از همسر خود مطالبه كند و شوهر مكلف به پرداخت است.

اين مستشار دادگاه تجديدنظر، اظهار كرد: اين مساله باعث شد كه اين ذهنيت براي مردم پديد آيد كه فقط عندالمطالبه بودن بحث مهريه است در حالي كه در متون فقهي و در قانون براي مهريه هم وصف عندالمطالبه بودن وجود دارد و هم وصف عندالاستطاعه بودن و يا ممكن است هر دو آنها باشد يعني ممكن است زن و شوهر توافق كنند كه بخشي از مهريه عندالامطالبه باشد و بخشي از آن عندالاستطاعه.

وي افزود: در گذشته چون عندالمطالبه بودن قيد مي‌شد اغلب به خاطر اينكه خانواده‌ها دخترشان را توجيه كنند مي‌گفتند اين همان چيزي است كه دولت در عقدنامه‌ها پيش‌بيني كرده و ما فقط همين را قبول داريم. به خاطر اينكه تساوي و عدالت پديد آيد و اين عنوان جديد رسما به مردم معرفي شود بند 14 آمده است تا به همه بگويد كه ضمن اينكه مهريه مي‌تواند عندالمطالبه باشد، مي‌تواند عندالاستطاعه هم باشد.

رضايي درباره عندالمطالبه بودن، توضيح داد: اين مفهوم به اين معني است كه به محض امضاي عقدنامه، زن اگر بخواهد مي‌تواند با مراجعه به محاكم و دادگاه‌هاي خانواده يا مراجعه به اجراي ثبت بخواهد كه مهر يا قسمتي از مهريه را بپردازد.اما عندالاستطاعه بودن به اين معني است كه زن زماني مي‌تواند مهريه خودش را مطالبه كند و مرد را ملزم به پرداخت آن كند كه استطاعت پرداخت مهريه را به عهده زوج ببيند يعني مرد توان پرداخت داشته باشد، اگر توان پرداخت نداشته باشد زن اين حق را نخواهد داشت.

اين قاضي مستشار دادگاه تجديدنظر گفت: چندي بود كه به خاطر بخش‌نامه‌ي رييس سازمان ثبت اين شبهه به وجود آمده بود كه عندالاستطاعه بودن در حقيقت جايگزين عندالامطالبه بودن شده و به خاطر اينكه مفاد اين بخشنامه را در عقدنامه‌ها وارد كردند بدون اينكه اطلاع‌رساني لازم به مردم داده شود برخي مشكلات به وجود آمد مردم هم اغلب عادت كرده‌اند كه اعتماد كنند به متوني كه از طرف دولت تنظيم مي‌شود و آن را امضا مي‌كنند.

وي ادامه داد: ما در محاكم با اين مساله مواجه مي‌شديم كه بعضي دخترها مهريه را عندالاستطاعه امضا كرده‌ بودند اما از باب عندالمطالبه بودن اشاره‌اي به آن نداشتند كه با اين پاسخ دادگاه مواجه مي‌شدند كه نمي‌توانيد مهريه را مطالبه كنيد مگر اينكه دليل كافي يا ليست اموال قطعي زوج را بياوري كه اين مرد قادر به پرداخت مهريه مورد درخواست شما هست و اگر نتواني آن را ثابت كني حق مطالبه نداري. اين شرايط باعث شده بود كه اين دسته از افراد عملا از دريافت مهريه محروم شوند كه اين مشكلات باعث شد در نحوه‌ي تنظيم متن عقدنامه‌ها بازنگري شود و اين دو شرط به جاي آن شرط جايگزين شود.

اين قاضي مستشار دادگاه تجديدنظر، اظهار كرد: بر اين اساس خانمي كه همه مهريه‌اش عندالمطالبه باشد مثل گذشته است و هر زمان كه بخواهد مي‌تواند آن را مطالبه كند چه به صورت دادخواست در دادگاه خانواده و چه به صورت مطالبه‌ي اجرايي از طريق اجراي ثبت و اگر تمام مهريه خانم در عقدنامه جديد از وصف عندالاستطاعه برخوردار باشد ديگر اين دختر خانم نمي‌تواند مهريه‌اش را بخواهد مگر اينكه ضمن دادخواست مطالبه‌ي مهريه، ليست اموال و دارايي زوج را ارايه كند و به هر نحوي كه هست ثابت كند كه اين آقا تمكن و قدرت پرداخت مهريه درخواستي ايشان را دارد.

وي در ادامه پيشنهاد داد: خانواده‌ها مقدار خاصي از مهريه را كه زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظيم كنند و مابقي را عندالاستطاعه.

اين حقوقدان ادامه داد: در اين شرايط تعادل به وجود مي‌آيد و هم خانم به طور كلي از مهريه ساقط نمي‌شود و هم در مواردي كه مرد قادر به پرداخت مهريه نيست اما به دليل شرايط اجتماعي مهريه ثبت شده، فقط جنبه‌ي صوري پيدا مي‌كند و باعث نمي‌شود اين توقع و انتظار ايجاد شود كه زن هر زمان خواست بتواند مهريه را مطالبه كند و با توسل به آن مرد را به زندان بفرستد زيرا اغلب اين اقدامات باعث تزلزل بنيان خانواده مي‌شود.

وي گفت: اگر بخشي از مهريه عندالمطالبه و بخشي عندالاستطاعه باشد ديگر مشكلي وجود ندارد و تصميمات فوق قابل اعمال است. اگر شرايط خاصي هم مدنظر است بايد پرداخت مهريه را تضميني كنند كه شرط هم اشكالي ندارد و مي‌شود به عنوان يك شرط الحاقي در صفحه دفترچه كه براي شروط خاص توافقي است، ثبت شود كه براي پرداخت مقداري از مهريه ضمانت مي‌كند.

رضايي درباره‌ي دلايل اصلي تعيين مهريه‌هاي سنگين از سوي دختران و پذيرش مسووليت پرداخت مهريه سنگين از سوي پسران با وجود اشراف كامل به عدم توانايي در پرداخت مهريه، گفت: ريشه اين معظل به افراط و تفريط برمي‌گردد كه متاسفانه در جامعه وجود دارد.

وي تعيين مهريه‌هاي سنگين با وجود آگاهي از نداشتن توانايي در پرداخت آن را مهريه‌هاي سفهي ناميد و توضيح داد: فردي كه مي‌داند توان پرداخت حتي ميزان اندكي از مهريه را ندارد اما تعهد تعداد زيادي سكه مي‌دهد جز اينكه سفاهت خود را به اثبات برساند چيزي ديگري به دنبال ندارد. خانواده دختر هم از اين موضوع سوءاستفاده مي‌كنند و براي اينكه دخترشان در آينده پشتوانه قوي داشته باشد و ريسك خطر آينده را كم كنند مهريه را بالا تعيين مي‌كنند. وقتي مهريه سنگين گرفته شود لااقل ساير شروط مالي مانند شرط نصف دارايي و اجرت‌المثل را بايد حذف كنند.

رضايي در پاسخ به اين سوال كه اضافه شدن اين دو شرط چقدر مي‌تواند معضل مهريه‌هاي سنگين را حل كند، گفت: اين مساله باعث مي‌شود كه هر دو اصل به عنوان پيشنهاد به طور مساوي در كنار هم بيايد. حالا افراد به طور رسمي مي‌توانند عندالاستطاعه را در عقدنامه‌ها ببينند و معني و آثار و تبعات آن را از سردفتر بپرسند يا با شماره 129 اداره آموزش قوه‌ي قضاييه تماس بگيرند و آگاهانه در اين خصوص تصميم بگيرند.

منبع:دادگستری استان اصفهان