گروه جامعه: اين كه چرا سازمان ثبت اسناد و املاك با اضافه كردن 2 شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه به شروط دفترچه هاي ازدواج، بار ديگر با ايجاد موجي تازه، خاطره لايحه حمايت از خانواده و... را زنده كرده، پرسشي است كه پاسخ به آن شايد با توجه به قرار گرفتنمان در آستانه سالگرد روزهاي پرشكوه پيروزي انقلاب اسلامي، درست نباشد و به همين دليل ما در اين گزارش فقط به اظهارنظرهاي موافقان و مخالفان اين اقدام بسنده كرده ايم، هر چند همه مي دانيم كه عملكرد اين سازمان بدون مشورت با مراجع قانونگذار بوده است.
    مهريه برخلاف اسمش كه برگرفته از واژه مهر است و قرآن به شكل مستقيم به آن اشاره كرده، مدتي است در كشورمان، آتشي زير خاكستر شده كه گاه و بيگاه تصميم هاي شتاب زده درباره اش، آن را به وسيله اي براي جدال هاي رسانه اي و تشويش اذهان عمومي، بخصوص زنان تبديل مي كند.

مهريه برخلاف اسمش كه برگرفته از واژه مهر است و قرآن به شكل مستقيم به آن اشاره كرده، مدتي است در كشورمان، آتشي زير خاكستر شده كه گاه و بيگاه تصميم هاي شتاب زده درباره اش، آن را به وسيله اي براي جدال هاي رسانه اي و تشويش اذهان عمومي، بخصوص زنان تبديل مي كند.
    يكي از اين تصميم ها كه دقيقا از 25 روز پيش سبب نگراني شد، اقدام سازمان ثبت اسناد براي افزودن 2 شرط به شرايط 12 گانه چاپي دفترچه هاي ازدواج مبني بر قيد عندالاستطاعه و عندالمطالبه بودن زوج در نحوه پرداخت مهريه و توافق و امضاي زوجين در موقع اجراي عقد است؛ اين در حالي است كه سال گذشته نيز صدور بخشنامه اي با همين مضمون - كه هنوز در دفترچه هاي ازدواج چاپ نشده بود رسانه ها را به جهتگيري در قبال آن وادار كرد.
    براساس اعلام روابط عمومي سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، حسينعلي اميري معاون قوه قضاييه و رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور موافقت كرد كه 2 شرط 13 و 14 به ترتيب با عناوين «مهريه به صورت عندالمطالبه است» و «مهريه به صورت عندالاستطاعه است» براي امضاي يكي از اين موارد به انتخاب زوجين در دفترچه هاي ازدواج ثبت شوند.
    
    ساده و خطرناك
     در ظاهر شايد عندالاستطاعه بودن مهريه شرطي ساده به نظر برسد، اما حقيقت اين است كه استفاده از واژه استطاعت به معناي آن است كه اگر مرد ثابت كند توان پرداخت مهريه را ندارد، دريافت مهريه از سوي زن بايد تا هنگامي كه مرد توانايي اش را پيدا كند، متوقف شود.
    
    مردان زندان نروند
    افزودن اين دو شرط به دفترچه هاي ازدواج از ديد بسياري از موافقان، راهي براي جلوگيري از وضع مهريه هاي سنگين از سوي زنان و راهي براي كاهش زندانيان مهريه عنوان شد و حتي برخي كارشناسان، آن را راهكاري شايسته براي استحكام خانواده دانستند، براي مثال دكتر شهلاكاظمي پور، معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه با ابراز خوشحالي صريح از اين تصميم مي گويد: تغيير نحوه پرداخت مهريه زنان از عندالمطالبه به عندالاستطاعه، به هيچ وجه جفايي در حق زنان نيست، بلكه باعث استحكام بيشتر خانواده ها مي شود.
    به گفته اين جامعه شناس، مهم ترين آسيب مهريه هاي سنگين اين است كه خانواده و زن از آن به عنوان يك حربه براي جلوگيري از طلاق استفاده مي كنند و با افزايش مهريه، سعي در جلوگيري از وقوع طلاق دارند.
    كاظمي پور تصريح مي كند: هر قدر قيودي مانند مهريه را در زندگي مشترك كمتر كنيم، مهر و محبت ها واقعي تر و بنيان خانواده ها مستحكم تر مي شود.
    گرچه اين گفته ها به ظاهر منطقي به نظر مي رسد، اما مساله اينجاست كه هنوز راهي براي حمايت و توانمندسازي از زنان مطلقه يا بيوه شده پس از مرگ همسر در كشورمان وجود ندارد و پرداخت مهريه از سوي مرد درواقع پشتوانه اي براي زناني محسوب مي شود كه ممكن است به هر دليل سرپرست خانوار شوند.
    
    مردان تقلب مي كنند؟!
    اعلام اضافه شدن شرط عندالاستطاعه بودن مهريه به شروط ازدواج، از همان آغاز واكنش تند بسياري از كارشناسان حقوق زنان را برانگيخت. اين گروه معتقدند؛ اين شرط، در تضادي آشكار با حكم عندالمطالبه بودن مهريه است.
    يكي از كارشناساني كه با اين شرط مخالفت مي كند؛ دكتر اشرف بروجردي، عضو هيات علمي پژوهشگاه مطالعات انساني و فرهنگي است كه به ايسنا اعلام مي كند؛ مردان در پرداخت كردن يا نكردن مهريه زنان مختار نيستند و بند پرداخت عندالاستطاعه مهريه حقي به صورت مستمر براي مرد ايجاد مي كند كه براساس آن، مرد مي تواند هيچ وقت استطاعت مالي براي پرداخت مهريه را نداشته باشد.
    اشرف گرامي زادگان، حقوقدان نيز در گفتگو با اين خبرگزاري، تاكيد مي كند: افزايش تعداد زندانيان مهريه و پذيرش مهريه سنگين از سوي مردان در فضاي احساسي ابتداي ازدواج 2 دليلي بوده است كه به خاطر آن، اين بخشنامه عندالاستطاعه صادر شد؛ در حالي كه هيچ يك از اين 2 دليل قابل اعتنا نيستند.
    او در توجيه علت قابل اعتنا نبودن اين 2 دليل توضيح مي دهد: اولامسوولان، بيشترين تعداد زندانيان كشور را هميشه زندانيان جرايم مواد مخدر شمرده اند نه زندانيان مهريه و ثانيا چرا تاكنون گفته مي شد زن احساسي است و مرد به عقل تكيه مي كند، چگونه در اينجا اين معيار جابه جا شده است و مرد احساسي شده و تن به پذيرش مهريه سنگين مي دهد؟
    از سوي ديگر، هيچ زني قادر نيست به قانون ثابت كند شوهرش به واقع توانايي پرداخت مهريه را دارد و از آن خودداري مي كند و اين حقيقتي است كه پيشتر نيز در گزارش هاي «جام جم» به آن اشاره كرده ايم؛ به طوري كه برخي مردان محكوم به پرداخت مهريه در گفتگو با خبرنگار جام جم عنوان مي كنند، توانايي پرداخت را دارند اما اموال خود را به نام اعضاي خانواده كرده اند تا با نپرداختن مهريه زنان از آنان به خاطر مطالبه حق شرعي و قانوني شان انتقام بگيرند!
    در هر حال، مهريه كه طبق قانون شرع اسلام بايد عاملي براي استحكام خانواده و حمايت از حقوق زن و مرد باشد، در حال حاضر، به ابزاري براي سوءاستفاده تبديل شده است، در يك سو با زناني مواجه هستيم كه با تعيين مهريه هاي نجومي به قصد كلاهبرداري، تن به تشكيل خانواده مي دهند و از سوي ديگر، با مرداني روبه رو مي شويم كه با استفاده از ترفندهاي مختلف به حق قانوني زن براي دريافت مهريه قائل نيستند. به نظر مي رسد مجلس شوراي اسلامي بايد با تدوين و اصلاح قوانين بستري فراهم كند كه كيان خانواده ها كمتر مورد آسيب واقع شود.