مقايسه انتصاب دفتريار و مدير
نويسنده : عزيز شاه‌محمدي
ساليان زيادي است كه بحث «ضعف مديريت »در كشور مطرح است در سال‌هاي اخير پديده ضعف مديريت نه تنها چاره نشد بلكه به «سوء مديريت» ارتقا يافت و با توجه به پرونده‌هاي آشكار و پنهان مديران در دادگستري، ديوان محاسبات و سازمان بازرسي كل كشور ما با پديده «فساد مديريت » نيز مواجه شده‌ايم. در زبان عامه ضرر و زيان مترادف فرض مي‌شود در حالي كه ضرر يعني سود كمتر و زيان يعني نه تنها شما سود نبرده ايد بلكه بخشي از اصل سرمايه را نيز از دست داده‌ايد. در بحث ما مسوولي كه ضعف مديريت دارد كسي است كه براي مجموعه خودش سود اندكي داشته اما با توجه به سرمايه و امكاناتي كه در اختيار داشته عملكرد وي را ضرر (سود كم) ارزيابي مي‌كنيم. سوءمديريت مرحله بالاتر بي‌كفايتي است در سوءمديريت، مدير نه تنها هيچ سودي نداشته بلكه اصل سرمايه را حيف كرده هر چند ممكن است ميل نكرده باشد اما مدير فاسد نقطه اوج اين روند است كه حيف و ميل منابع و امكانات در اختيار، مظهر بيروني و عيني نتيجه اعمال و تصميمات وي است.
علت اين مسئله در چيست؟
مسئله انتصاب مديران در كشور با دو مشكل فني و سياسي مواجه است. در بخش سياسي انتصاب مديران، ما با پديده «غنائم انتخاباتي » مواجه هستيم و در بخش فني نيز انتصاب مديران اساسا مبناي متفاوتي دارد. بحث «غنائم انتخاباتي » مطلب مستقلي است كه به آن نيز پرداخته مي‌شود اما موضوع اين مقاله مشكل فني انتصاب مديران است.براي روشن شدن مسئله يك مثال مطرح مي‌شود.
انتصاب دفتريار
در دفاتر اسناد رسمي يك سردفتر، يك دفتر يار و چند كارمند انجام وظيفه مي‌كنند . مسوول دفتر خانه سر دفتر است اما وي بايد يك نفر را به عنوان دفتر يار به اداره ثبت اسناد و املاك معرفي كند. حقوق دفتريار درصدي از درآمد دفترخانه است اما به لحاظ حقوقي دفتر يار نماينده اداره ثبت است.
مراحل انتصاب دفتر يار
1- امتحان كتبي (شامل ادبيات،احكام،هوش،قانون ثبت اسناد و املاك،قانون ثبت دفاتر اسناد)
2- امتحان شفاهي يا اختبار(شامل قرآن،احكام،قانون مدني،قانون ثبت اسناد و املاك،قانون ثبت دفاتر اسناد، بخشنامه‌هاي ثبتي و سوال از نحوه جريان امور در دفاتر اسناد)
پس از اين دو مرحله دفتر يار ضمن مراجعه به سازمان ثبت 4 نامه براي مراجعه به 4 مرجع براي استعلام دريافت مي‌كند.
1- مراجعه به دانشگاه محل تحصيل براي اخذ تائيديه مدرك تحصيلي .تائيديه مدرك تحصيلي به متقاضي داده نمي‌شود بلكه از سوي امور فارغ‌التحصيلان دانشگاه مزبور مستقيما به سازمان ثبت ارسال مي‌شود.
2- مراجعه به اداره كل ثبت اسناد و املاك و استعلام از آن اداره از جهت اينكه آيا دفتر اسنادي كه فرد مزبور را معرفي كرده، قبلا شخص ديگري را براي تصدي دفتر ياري همان دفتر خانه معرفي كرده يا نه و دوم اينكه آيا آن دفتر اسناد رسمي در حال حاضر داراي دفتر يار هست يا نه؟
3- استعلام از مركز تشخيص هويت پليس آگاهي و انگشت‌نگاري .
4- استعلام از پزشكي قانوني.سازمان پزشكي قانوني پس از اخذ استعلاميه از متقاضي دفتر ياري و انجام مراحل اداري، متقاضي را به 4 مرجع ديگر جهت انجام معاينات مي‌فرستد.
الف- معاينه چشم
ب-نوار گوش
ج- معاينه روانشناسي با مراجعه به يكي از دو مرجعي كه مورد تائيد سازمان پزشكي قانوني
د-انجام يك سري آزمايش شامل آزمايش اعتياد، ايدز، هپاتيت،قند،كم خوني،كبد .نتايج معاينات پزشكي توسط متقاضي به سازمان پزشكي قانوني ارائه مي‌شود و پزشكي قانوني پس از معاينه نهايي از متقاضي توسط پزشك مقيم در سازمان نتيجه را در پاكت لاك و مهر شده از طريق متقاضي به سازمان ثبت مي‌فرستد. علاوه بر اينها متقاضي بايد مدارك معتبر دال بر تسلط كار با رايانه را نيز ارائه كند. با همه اينها متقاضي دفتر ياري بايد سند محضري امضا كند كه اگر در نتيجه عملكرد وي خسارتي متوجه دولت و يا اشخاص شود بايد شخصا جبران خسارت كند و بالاخره پس از اداي سوگند حكم انتصاب وي صادر مي‌شود.
چگونگي انتصاب مدير
انتصاب مدير مراحل ندارد. يك مرحله‌اي است. اگر حساسيتي باشد نهايت از مراجع ذيربط استعلام مي‌شود،حتي اگر مراجع ذيربط هم نظر مساعدي نداشته باشند باز هم مانع جدي براي انتصاب نخواهد بود. مدير بالا دست بالاخره آن سه كلمه جادويي «تعهد، تجارب و تخصص » را در صدر حكم انتصاب فرد مورد نظر مي‌نويسد كه نظر به تعهد و تخصص و تجارب جنابعالي به... منصوب مي‌شويد. شما ممكن است براي كلمه شريف «تعهد» معنا و مفهومي منبعث از لغتنامه دهخدا و يا فرهنگ معين در ذهن داشته باشيد اما معني كلمه تعهد در احكام انتصاب مديران، چيزي جز« آشنايي و سابقه رفاقت » نيست.يعني حكم برخي از مديران اينگونه صادر مي‌شود :نظر به اينكه شما را مي‌شناسم و با هم آشنايي و يا رفاقت ديرينه داريم و يا كسي كه او را مي‌شناسم و او شما را معرفي كرده جنابعالي را به سمت... منصوب مي‌كنم. با اين وصف كلمات «تجربه و تخصص » محلي از اعراب ندارد و فقط براي خالي نبودن عريضه اضافه مي‌شود. نگاهي به سابقه كاري و سمت برخي از مديران به خوبي اين مسئله را روشن مي‌كند. والا مدير متعهد و متخصص و با تجربه را كه با پيامك عزل نمي‌كنند و مدير متخصص كه نبايد خبر ادغام يا انحلال سازمان زير نظرش را از راديو بشنود.
چرا اينگونه است و راه حل چيست؟
موضوع كاملا روشن است در انتصاب دفتر يار و آن مراحل چندگانه انتخاب و انتصاب وي مسئله اصلي پيدا كردن بهترين فرد براي خدمت در سازمان ثبت و دفتر اسناد است. يعني مسئله انتصاب فردي در خدمت اهداف سازمان ثبت و تحقق حقوق ملت و دولت است. اما در انتصاب اينگونه مديران،مسئله اين نيست كه كسي را نصب كنيم كه در خدمت زير مجموعه خود باشد بلكه سازمان و موسسه‌اي كه چنين مديري دارد كاملا در خدمت وي است و اين نوع مديران رفتاري كاملا مالكانه دارند. به كسي پاسخگو نيستند اگر ناموفق باشند كه حتما هستند مسئوليت قبول نمي‌كنند و اتفاقا موضع تهاجمي مي‌گيرند . اما اگر در سايه ساير تحولات اندك گشايشي در حوزه مسئوليتشان ايجاد شود بلافاصله مصاحبه مطبوعاتي و راديو و تلويزيوني ترتيب مي‌دهند و مدح خود را به صورت آمار و ارقام جار مي‌زنند. براي حل مشكل لازم نيست جاي دوري برويم كافي است از همين الگوي وطني- بومي انتصاب دفتر يار براي انتخاب مدير مدرسه، رئيس كلانتري، مديركل شهرسازي، شهردار منطقه،وكيل مجلس و... استفاده كنيم.
برگرفته: روزنامه مردم سالاری